De wijnstreek Cahors

De plaats Cahors is de hoofdstad van het Franse departement Lot en telt ruim 20.000 inwoners. De stad ligt ingesloten in een scherpe bocht van de rivier Lot. Het is het centrum van het wijngebied Cahors, dat eeuwenlang een grote reputatie genoot, daarna in het slop raakte en sinds 10 jaar bezig is met een opleving.

 

Ups en downs

De wijnen van Cahors genieten al 2.000 jaar bekendheid, en werden sinds de 13^e eeuw door de Engelsen aangeduid als ‘Black Wine. In 1866 was maar liefst 58.000 hectare met wijnstokken beplant. Door de phylloxera en een recessie raakte de wijnsector van Cahors in verval. Na 1947 werd besloten om het druivenras malbec in ere te herstellen met behulp van druivenmateriaal uit Bordeaux. De laatste 10 jaar kreeg malbec zowaar internationale bekendheid als trendy druif, vooral door de inspanningen van Argentinië. Hoewel Cahors momenteel na Argentinië de tweede plaats inneemt qua productie van malbec, heeft malbec zijn oorsprong in Cahors.

 

AOP

In 1951 promoveerde Cahors tot VDQS en in 1971 kreeg de wijnstreek haar eigen Appellation d’Origine Contrôlée. De voornaamste bepalingen van de AOP zijn:

• Alleen rode wijnen;
• Het maximaal toegestane rendement is 50 hl/ha;
• Minimaal 70% malbec (hier ook auxerrois genoemd), verder zijn toegestaan merlot en tannat;
• Oppervlak AOP = 21.700 ha, waarvan 3.323 ha aangeplant (2020);
• Driekwart zelfstandige wijnproducenten, 143 leden van een coöperatie, 14 verkopen hun druiven aan handelaren (cijfers van 2005);
• Productie ongeveer 20 miljoen flessen wijn per jaar; 80% van de AOP-wijnen worden geproduceerd door zelfstandige wijnproducenten en 20% door de plaatselijke coöperatie.

 

De druivenrassen van Cahors

In de wijngaarden van Cahors staat 85% malbec aangeplant.

• Malbec heeft een hekel aan een vochtige bodem en vereist optimale rijpheid voor wijnproductie. Malbec gedraagt zich wat grillig en is een lastig druivenras, dat pas begin oktober volledig rijp is. Pas dan is er sprake van de juiste balans tussen body, alcohol, zuren en tannines. September is dan ook qua weersomstandigheden een belangrijke maand.
• Merlot is zachter, rijpt veel eerder en zorgt voor ronde en zachte eigenschappen. Dat is van belang voor jonge wijnen in sommige oogstjaren.
• Tannat versterkt de malbec in een blend en vergroot het potentieel tot ouderen. Tannat heeft een goed begin van het najaar nodig om volledig rijp te worden.

Om de eigen stijl van Cahors wijnen te waarborgen, zijn cabernet franc en cabernet sauvignon binnen de AOP niet toegestaan. In Cahors werd ook altijd – en nu nog steeds, op 5 tot 10 hectare - witte wijn geproduceerd, bijvoorbeeld van de sémillon druif.

 

Drie profielen

De UIVC (Union Interprofessionnelle du Vin de Cahors) heeft de wijnen van Cahors in 3 categorieën ingedeeld:

• TRADITION
• zacht, rond, fruitig, levendige structuur
• 70-85% malbec
• van verschillende of de eenvoudigste terroirs
• geen houtopvoeding
• kan 3 jaar worden bewaard
• prijs € 5,00 - € 7,00 voor de consument op het wijngoed
• PRESTIGE
• uitbundig, krachtig, iets meer vineus
• 85-100% malbec
• van terroirs met eerste kwaliteit
• 12 maanden houtopvoeding
• kan 3 tot 5 jaar worden bewaard
• prijs € 7,00 – € 14,00 voor de consument op het wijngoed
• speciale fles ‘Cahors Malbec’
• CUVEES SPÉCIALES
• intens, complex, het meest verfijnd, compact fruit, zachte tannines
• meestal 100% malbec
• van de beste percelen en de beste terroirs
• 24 maanden houtopvoeding
• kan 10 tot 15 jaar worden bewaard
• prijs boven € 14,00 voor de consument op het wijngoed
• speciale fles ‘Cahors Noir’

Malbec als wijn

De wijnen uit Cahors van malbec worden gekenmerkt door:

• Paars-zwarte kleur, teken van uitstekend terroir en van fysiologisch rijp geplukte druiven met veel anthocianen;
• Aroma’s: krenten, bramen, bosbessen, kersen (morellen), drop, menthol, anijs, eucalyptus, geroosterde tonen, leer;
• Aroma bij oudere wijnen: pruimen, truffel, paddenstoelen, kreupelhout;
• Aroma bij houtgerijpte wijnen: vanille, hazelnoten, kaneel, koffie.

 

Wijngaarden

De wijngaarden van Cahors volgen de loop van de rivier Lot. Het wijngebied is ongeveer 60 km lang en 30 km breed, met een laagvlakte en heuvels tot 300 m hoogte. Er is echter na de phylloxera nog steeds veel onbeplant met wijngaarden. Cahors zit in feite te wachten op (internationale) investeerders die het areaal gaan uitbreiden. Momenteel telt Cahors ongeveer 400 hectare biologische en biodynamische wijngaarden, inclusief de percelen in conversie.

 

Klimaat

Cahors kent drie klimaatzones.

• Atlantisch klimaat met invloed vanuit het westen (ten westen van Albas);
• Landklimaat met invloed vanuit het oosten (van Albas tot Cahors);
• Mediterraan klimaat met invloed vanuit het zuiden (het kalkplateau in het zuiden; hier is het warmer en daardoor is er meer biologische wijnbouw).

In het voorjaar verschillen de drie zones tot 10 dagen van elkaar qua start en einde van het groeiseizoen. Er valt in Cahors minder neerslag dan in Bordeaux. In de herfst waait hier tot de oogsttijd de warme, droge Autan wind. In de laagvlakte zorgt de bochtige rivier voor nivellering van de temperatuur en voor voldoende water.

 

Terug op de kaart

Na een sterke opleving tussen 1971 en 2003 en een terugval door de economische crisis van 2004 tot 2006, is er momenteel sprake van een nieuw elan, afkomstig van een enthousiaste nieuwe generatie wijnboeren. Er wordt geïnvesteerd in de identiteit van de AOP, via een marketingplan met als speerpunten Terroir, Cahors Malbec en Zwarte Wijn. Kortom, Cahors Malbec moet terug op de kaart. Als een wijn 85% of meer malbec bevat, mag van de Europese Unie het woord Malbec op het etiket staan. Al gerealiseerd respectievelijk nog te realiseren zijn:

• Het tweejaarlijks evenement International Malbec Days, gehouden in Cahors;
• Samenwerkingsverband tussen de stad Malbec, het departement Lot en de wijnstreek Lujan de Cujo (Argentinië);
• De Cahors Malbec Academy, een cursus management wijnbedrijf van een week in de wijnstreek Cahors, in samenwerking met de Dijon Business School;
• Het gemiddeld rendement in de wijngaarden vertoont een dalende lijn;
• Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van zachte productietechnieken, waardoor een subtiele extractie plaatsvindt van verfijnde tannines, met behoud van de karakteristieken van de malbec: frisheid en expressie van terroir;
• De plantdichtheid moet naar een minimum van 4.000 stokken per hectare. Dat betekent een maximale afstand tussen de rijen van 2.40 m en een onderlinge afstand van 90 cm tot 1.30 meter.

 

Langs de Lot

De wijngebieden van Cahors strekken zich uit langs de rivier Lot, die zich in de diepte door het heuvelachtige landschap slingert. Er is opvallend veel diversiteit in terroirs, bodemsoorten en mesoklimaten. De drie hoofdgebieden zijn de Vallée, de Coteaux en het Plateau.

• De Vallée, met alluviale bodems tussen de rivier en de Coteaux, wordt op zijn beurt onderverdeeld in eerste, tweede en derde terrassen.
• Van de eerste terrassen komen overwegend soepele wijnen met een kortere looptijd.
• De wat hoger gelegen tweede en derde terrassen produceren meer vlezige en rijkere wijnen, die meer bewaarpotentieel hebben.
• De Coteaux, hellingen met een kalksteen onderbodem, zorgen voor elegante wijnen.
• Van het Plateau, met een arme kalksteen bodem, komen de krachtigste wijnen die ook het langste bewaard kunnen worden. Ze hebben doorgaans ook veel finesse.

 

Terroirs

Het kalkplateau van Cahors, van het type Causse, wordt doorsneden door de rivier Lot. Een studie uit de jaren 90 bracht negen verschillende terroirs in kaart, met als criteria geologie, diepte van de bodem, hoogte, afstand tot de rivier Lot en type terrein (heuvelachtig of vlak). Er worden twee hoofdgroepen onderscheiden:

• De terrassen van de rivier Lot – aan de rivier liggen terrassen op drie niveaus, met alluviale afzettingen uit het Massif Central. Hoe hoger het terras, hoe beter de afwatering van de bodem. Van de lagere terrassen (T1) komen soepele, fruitige wijnen. Van de middelste terrassen (T2) komen meer vlezige wijnen. Van de hoogstgelegen terrassen (T3) en van de puinhellingen van kalksteen (T4) komt de rijkste Cahors, die het langste kan ouderen. Opmerkelijk zijn ook de terrassen van het Bovenste Quartair (T6), met alluviale bodems op de rotsen die niet zijn weggespoeld door erosie. Deze zijn veel schaarser, maar er komen ook zeer fraaie wijnen vandaan.
• Het plateau – van mergel en kalksteen op 300 m hoogte. Minder vruchtbaar dan de terrassen, en minder beïnvloed door het stabiliserende karakter van de rivier. Hier is sprake van een groot verschil tussen dag- en nachttemperatuur, waardoor de rijping langzamer gaat en de oogst later plaatsheeft. Het resultaat is wijnen die minder vlezig zijn maar meer finesse bezitten.

 

De negen verschillende terroirs zijn:

 

Alluviale zones - zuidoever

• Eerste alluviale terras van de Lot (T1)
• Tweede terras (T2)
• Derde terras (T3)
• Puinhelling van kalksteen (T4), van het plateau afkomstig

 

Hellingen bedekt met kalksteen

• Kalksteen helling op het noorden met losse stenen van klei (T5) - zuidoever
• Bovenste Quartair (T6) - noordoever

 

Klaksteen plateau - zuidoever

• Siderolitic (T7)
• Witte mergel-kalksteen uit het Oligoceen-Mioceen (T8)

Kalksteen plateau uit het Jura (T9)

Handvest voor kwaliteit

De studie van eind jaren 90 gaf precies aan welke terroirs geschikt zijn voor de productie van de beste wijnen. De eigenaren van deze percelen kregen de mogelijkheid voorgelegd om een handvest voor kwaliteit te ondertekenen. De regels zijn strenger dan van de AOP Cahors:

• Alleen wijnstokken van 8 jaar of ouder, op de beste terroirs van de AOP Cahors volgens bovenvermelde geografische studie, die jaarlijks worden geselecteerd;
• De regels gelden voor alle wijnen van het domein;
• Rendement maximaal 40 hl/ha en 1,5 kg druiven per wijnstok; dit wordt voorafgaande aan de oogst geëvalueerd en geschat;
• De vinificatie wordt van begin tot eind gecontroleerd, inclusief opvoeding van minimaal 18 maanden; 2 analyses (voor en na de alcoholische gisting) met strenge criteria;
• Chaptaliseren is verboden, de geoogste druiven moeten minimaal 12% potentiële alcohol hebben; minimale kleurintensiteit van 15, minimaal droog extract van 22;
• De wijnen worden 18 maanden na de oogst gekeurd door een speciaal getrainde jury; alleen de wijnen die alle tests hebben doorstaan, mogen het etiket Cahors Excellence of Charter of Quality op de fles plakken; de keuring vindt ieder jaar opnieuw plaats;

Met dit handvest en de controle op de uitvoering ervan moet het niveau van de topwijnen op een nog hoger plan worden gebracht. Tegelijk is de basis gelegd voor een toekomstig classificatiesysteem, waarvoor in 1997 een aanvraag werd ingediend bij het INAO.

 

Milieu

75% van de wijnboeren werkt milieuvriendelijk, waarvan 31% biologisch of in omschakeling daarnaar.

 

Ik ontving proefflessen van de twee domaines die in Nederland zijn vertegenwoordigd.

 

Château de Gaudou www.chateaudegaudou.com

 

De 43-jarige Fabrice Durou is de 7^e telg van de familie sinds de vestiging in de omgeving van Vire sur Lot, dat door Michel Bettane het Beverly Hills van Cahors werd genoemd. Vanaf het jaar 2000 heeft hij de stijl van de wijnen gemoderniseerd, zodat ze niet meer 6 jaar hoefden te worden bewaard alvorens toegankelijk te zijn. Die verandering had vooral plaats in de wijngaard: lagere rendementen, rijpere druiven met meer zuiverheid, concentratie en aromatische expressie. In de kelder ging het vooral om zo min mogelijk ingrepen en minder extractie. Voortaan waren vooral de wijngaard en het terroir aan het woord.

 

In de kelder kan tijdens de vinificatie worden volstaan met uitsluitend pigeage, waardoor een zachte extractie plaats heeft met als resultaat diepte en finesse van de wijn.

Fabrice streeft naar opname van witte wijn in de AOP. Dat was vroeger ook het geval, vooral in de 16^e en 18^e eeuw, en die wijnen werden toen ook geëxporteerd. Er zijn in de heuvels van Cahors terroirs met kalkbodem en Kimmeridgien die uitstekend geschikt zijn voor witte wijn. Importeur van Château de Gaudou: Colaris.

 

Château de Gaudou brengt momenteel 5 wijnen van single vineyards uit 2018 op de markt. Fabrice Durou: “Eeuwenlang hebben de wijnboeren van het dorp geleidelijk en nauwkeurig de percelen met wijngaarden in kaart gebracht en gekwalificeerd. Dit onderscheid ze van het merendeel der wijngaarden in de ‘nieuwe wereld’. Ik probeer dit voort te zetten met de beste expressie van de malbec uit de beste lieux-dits. Hierdoor wil ik zo dicht mogelijk bij het terroir blijven, waarbij de wijn het oogstjaar weergeeft”.

 

Ik ontving vijf wijnen, elk van een aparte lieu-dit, elk van 100% merlot, met identieke vinificatie om de verschillen intact te laten. De verkoopprijs is gelijk, om dezelfde reden. Fabrice levert ook een verpakking met 5 flessen, een fles van elke lieu-dit.

 

**** Cahors Chemin du Rey 2018, Château de Gaudou

100% malbec uit de lieu-dit Les Plaines (2,29 ha), aan de zuidkant van het amfitheater van Vire sur Lot, op het 3^e terras. De bodem van het type rendzine heeft een bovenlaag van gres, de alluviale onderbodem is kiezelhoudend. De stokken werden geplant van 1974 tot 1999. Plantdichtheid 5.000 stokken/ha. De wijnbouw is in conversie naar biologisch. Rendement 20 hl/ha. Volledige ontsteling, selectie op sorteertafels, vergist met zachte pigeage, autochtone gisten en zonder toevoeging van zwavel, malo met natuurlijke bacteriën. Opvoeding 6 maanden in ovale 400 liter amfora’s van Italiaans keramiek. Gebotteld met zwaartekracht. Productie 500 flessen. Alc. 13,5%. Consumentenprijs op het wijngoed € 18,00.

K zeer diep geconcentreerd paarsrood, tot aan de rand

G krachtig en kruidig, tutti frutti en specerijen, kreupelhout en exotisch fruit, pioenrozen, en Sichuan peper, iets metalig

S vlezige, maar prachtig afgeronde tannines, zwarte peper, salmiak, zacht en toegankelijk

A prima lengte

T vol en rijk, zeer evenwichtig met een mild en rond karakter

 

*** Cahors Le Caillou Blanc 2018, Château de Gaudou

100% malbec uit de lieu-dit Caillou (6,76 ha), op de Causse, het plateau op 260 m hoogte met Kimmeridgien (kalk-klei) bodem en witte stenen, vandaar de naam. Veel wind, koude winters en hete zomers. Deze wijngaard was generaties lang een monopole bezit. De stokken werden geplant van 1972 tot 1996. Plantdichtheid 5.000 stokken/ha. De wijnbouw is in conversie naar biologisch. Rendement 45 hl/ha. Volledige ontsteling, selectie op sorteertafels, vergist met zachte pigeage, autochtone gisten en zonder toevoeging van zwavel, malo met natuurlijke bacteriën. Opvoeding 6 maanden in ovale 400 liter amfora’s van Italiaans keramiek. Gebotteld met zwaartekracht. Productie 500 flessen. Alc. 12%. Consumentenprijs op het wijngoed € 18,00.

K paarsrood met minder concentratie en een wat dunne rand

G uitgesproken floraal met elegant fruitspel, expressief, kersen

S frisse, sappige inzet, veel lichter dan de andere wijnen, strakke zuren, speels fruit van abrikoos en mandarijn met in verhouding veel tannines, mineraal karakter

A wat vlakker dan bij de andere wijnen

T buitenbeentje met een hoge zuurgraad, een uitgesproken eetwijn die wat Italiaans aandoet

 

 

***(*) Cahors Caillau Fauve 2018, Château de Gaudou

100% malbec uit de lieu-dit Caillau (7,35 ha), op een licht glooiende helling Vire sur Lot, op het 3^e terras. De bovenlaag van de bodem bestaat uit vaalrode (Fauve) rolkeien en klei met lagen kalk in de onderbodem. De stokken werden geplant van 1971 tot 1997. Plantdichtheid 4.500 stokken/ha. Het is hier koeler dan in de omringende wijngaarden. De wijnbouw is in conversie naar biologisch. Rendement 45 hl/ha. Volledige ontsteling, selectie op sorteertafels, vergist met zachte pigeage, autochtone gisten en zonder toevoeging van zwavel, malo met natuurlijke bacteriën. Opvoeding 6 maanden in ovale 400 liter amfora’s van Italiaans keramiek. Gebotteld met zwaartekracht. Productie 500 flessen. Alc. 13,5%. Consumentenprijs op het wijngoed € 18,00.

K vrij diep geconcentreerd paarsrood

G open en krachtig, zwarte bessen en kersen, zoethout, rokerig, veel peper

S vol en rijp met goede frisheid, gespierde structuur, fraaie, hechte balans

A goede lengte met vlezige tannines

T al behoorlijk toegankelijk

 

****(*) Cahors Chemin de Gaudou 2018, Château de Gaudou

100% malbec uit de lieu-dit Gaudou (7,34 ha), op een licht glooiende helling. De bovenlaag van de bodem bestaat uit grind, en de onderbodem bestaat uit klei met lagen kalk. De stokken werden geplant van 1957 tot 2006. Plantdichtheid 5.500 stokken/ha. Vrij warm microklimaat, bossen in het noorden en noordoosten geven bescherming tegen koude wind in het voorjaar. De wijnbouw is in conversie naar biologisch. Rendement 45 hl/ha. Volledige ontsteling, selectie op sorteertafels, vergist met zachte pigeage, autochtone gisten en zonder toevoeging van zwavel, malo met natuurlijke bacteriën. Opvoeding 6 maanden in ovale 400 liter amfora’s van Italiaans keramiek. Gebotteld met zwaartekracht. Productie 500 flessen. Alc. 14,5%. Consumentenprijs op het wijngoed € 18,00.

K het meest geconcentreerd met heel veel paars, tot aan de uiterste rand

G in aanvang zeer gesloten, opent met beluchting en krijgt een machtige geur

S stenig en zeer complex, diepe schakeringen van bosfruit, exotische tonen, jeneverbes en Sichuan peper, truffel, weelderig, aards, alles op zijn plek

A indrukwekkende lengte met fraaie bitters en umami

T met afstand de beste wijn van deze serie, met de meeste expressie en toekomst

***(*) Cahors Chemin d’Orgueil 2018, Château de Gaudou

100% malbec uit de lieu-dit Orgueil (trotse weg, 7,94 ha), boven op een licht glooiende helling (125 m) met ligging op het zuiden. De bovenlaag van de bodem bestaat uit klei met grind, en de onderbodem bestaat uit klei met lagen kalk. De stokken werden geplant van 1961 tot 2002. Plantdichtheid 5.500 stokken/ha. Tamelijk warm microklimaat met veel wind, bossen onderaan de helling. De wijnbouw is in conversie naar biologisch. Rendement 45 hl/ha. Volledige ontsteling, selectie op sorteertafels, vergist met zachte pigeage, autochtone gisten en zonder toevoeging van zwavel, malo met natuurlijke bacteriën. Opvoeding 6 maanden in ovale 400 liter amfora’s van Italiaans keramiek. Gebotteld met zwaartekracht. Productie 500 flessen. Alc. 13,5%. Consumentenprijs op het wijngoed € 18,00.

K vrij diep geconcentreerd paarsrood

G iets zuivel, kersen en bessen, iets rokerig, elegant met veel schakeringen

S sappige inzet met frambozen, aardbeienjam, groene thee en kreupelhout (humus),

A vlezig en karaktervol met een onderbouw van fraaie tannines

T geur en smaak liggen op één lijn, prima balans

 

Château Famaey www.chateaufamaey.com

 

In 2001 konden de Belgische vrienden Luc Luyckx en Marc van Antwerpen hun droom verwezenlijken. Ze verwierven een wijngaard van 40 hectare in de plaats Puy l’Evêque, Cahors. De percelen liggen op de 1^e, 2^e en 3^e terrassen aan de rivier Lot. De bodem bestaat uit klei en kiezel en door de ligging ontvangen de wijnstokken veel zonlicht.

 

 

De druiven van het 1^e terras zijn bestemd voor de productie van IGP Côtes du Lot wijnen, die van het 2^e en 3^e terras - dankzij het meer complexe terroir - voor wijnen met de AOP Cahors. In de beste percelen wordt met de hand geoogst. De gemiddelde leeftijd van de wijnstokken is 30 jaar. Er worden geen druiven bijgekocht.

 

Vinificatie en productie

Maarten Luyckx, de zoon van Luc, is sinds 2003 keldermeester. Adviserend oenoloog is Eric Filipiak, een van de besten van de regio. Château Famaey heeft naam gemaakt met een moderne wijnstijl, waarbij fris fruit voorop staat. De jaarlijkse productie bedraagt ongeveer 150.000 flessen. Importeur van Château Famaey: Vindom.

 

Links vader en zoon Luyckx, rechts adviserend oenoloog Eric Filipiak

****- Cahors Le Grez dans Le Grès 2020, Château Famaey

100% malbec van 18 jaar oude stokken uit het nieuwverworven perceel Le Grez, een geïsoleerde lieu-dit met het hoogst gehalte aan klei (grès) in de bodem van al hun wijngaarden. Machinale oogst. Vergist op de schillen gedurende 21 dagen zonder toevoeging van zwavel in betonnen cuves met gecontroleerde temperatuur. 10 maanden opgevoed in jarres, ovale 500 liter vaten van zandsteen (grès) met een gehalte van minstens 50% klei, vandaar de naam Le Grez dans Le Grès. Niet geklaard, wel gefilterd. Productie 4.333 flessen. Alc. 14%, zuren 3,11 g/l, restsuiker 0,6 g/l. Prijs bij de importeur nog niet bekend.

K vrij goed geconcentreerd paarsrood, niet helemaal tot aan de rand

G peper, mineraal karakter, yoghurt, rozen, nootmuskaat en spinazie

S nog wat gesloten (4 weken geleden gebotteld), veel vulling van rijpe kersen en sappige bessen, vlezig en krachtig

A wat minder lang, nog iets stroef, chocolade en peper

T de balans is zonder meer goed, frisse en zeer minerale wijn met complexe tonen, veel concentraat en een goede toekomst